Een beheersplan voor het Vlaams natuurreservaat Oudsberg (Meeuwen-Gruitrode)

Jos Gorssen & Jorg Lambrechts, (2001);

AEOLUS i.o.v. ANIMAL, Afdeling Natuur Limburg

Taxandria Center, Gouverneur Roppesingel 25

B-3500  Hasselt

Aan het opstellen van de uiteindelijke streefbeeldenkaart voor het beheer van dit bos- en heidegebied zijn inventarisaties van 8 groepen ongewervelden (spinnen, loopkevers, mieren, sprinkhanen, dagvlinders, libellen en bijen) voorafgegaan. Daarnaast zijn ook de broedvogels in kaart gebracht.  De ecotoopkartering (volgens BWK-methodiek) is aangevuld met inventarisaties van blad-, lever- en korstmossen.

Er zijn 94 spinnensoorten gevangen waarvan er op 30 op de Vlaamse Rode Lijst staan (1 met uitsterven bedreigd: Haplodrassus umbratilis, de Zandmuisspin). De Tijgerspin (Argiope bruennichi), pas in 1984 voor het eerst in Vlaanderen gezien (Zutendaal), is nu algemeen in Limburg. Op 6 plaatsen verspreid over de Oudsberg is deze grote en mooie wielwebspin gezien.

Van de 41 aangetroffen loopkevers zijn er 16 die op de Vlaamse Rode Lijst staan en daarvan is er één met uitsterven bedreigd (Harpalus neglectus).

Er zijn 18 mierensoorten gevangen. De Buntgrasmier (Lasius psammophilus), de Gele veldmier (Lasius meridionalis) en het Heidedraaigatje (Tapinoma ambiguum) zijn pas recent voor het eerst in België vastgesteld. Twee parasitaire mieren, de Woekermier (Anergates atratulus) en de Sabelmier (Strongylognathus testaceus) zijn nog maar enkele keren vastgesteld in ons land.

Er zijn 22 dagvlindersoorten waargenomen, waarvan er 3 op de Vlaamse Rode Lijst staan. Twee ervan hebben populaties in het reservaat De Oudsberg (Heivlinder en Bruine eikenpage). De Veldparelmoervlinder is enkel als zwerver waargenomen, vermoedelijk afkomstig van een kleine populatie die van Gruitrode gekend was.

Met 15 sprinkhaansoorten behoort de Oudsberg tot de 10 rijkste gebieden voor sprinkhanen in Vlaanderen. Zes soorten staan op de Vlaamse Rode Lijst: Snortikker, Wekkertje, Negertje, Blauwvleugelsprinkhaan, een sierlijke sabelsprinkhaan die recent sterk opgerukt is naar het noorden, op meerdere plaatsen gezien; Het Zuidelijk spitskopje is eveneens een zuidelijke soort, die nog maar van 1 plaats in Limburg bekend was (Kerkeweerd in de Maasvallei). Er is een populatie gevonden in een ruigte met Brem.

Ondanks het feit dat de Oudsberg hoofdzakelijk een droog gebied is, zijn er 22 libellensoorten gezien, waarvan 5 Rode Lijst soorten. Van deze 5 zijn er 3 enkel als zwerver vastgesteld (Bruine korenbout, Smaragdlibel en Metaalglanslibel). De Bruine winterjuffer en Weidebeekjuffer hebben vermoedelijk populaties in het gebied.

De groep van de 'bosrandvogels' is goed vertegenwoordigd. De Nachtzwaluw is met 25 territoria zeer goed vertegenwoordigd en ook Boomleeuwerik (13), Boompieper (29), Gekraagde roodstaart (10) en Groene specht (8) komen in behoorlijke dichtheden voor.

De Levendbarende hagedis komt in opvallend hoge dichtheden voor.

De auteurs besloten dat de grote waarde van de Oudsberg schuilt in het feit dat het een droog en snel opwarmend gebied is. Hier hangt een zeer rijke ongewerveldenfauna mee samen. Wil men die behouden, dan is het belangrijk dat het gebied voldoende open blijft. Bomengroepjes zijn wel gewenst (vooral voor avifauna), maar een aanzienlijk deel van de oppervlakte aan monotone dennenbestanden kan beter worden omgezet naar halfopen heide.

Een ander zeer belangrijk besluit was de grote waarde die schraal begroeide graslandjes aan de rand van het gebied hebben, vooral voor ongewervelden. (LC)