De provincie Limburg gebruikt cookies om jouw surfervaring op deze website gemakkelijker te maken.

Strikt noodzakelijke cookies
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om in de site te navigeren, of om te voorzien in door jou aangevraagde faciliteiten.
Functionaliteitscookies
Deze cookies verbeteren van de functionaliteit van de website door het opslaan van jouw voorkeuren.
Prestatiecookies
Deze cookies helpen om de prestaties van de website te verbeteren, waardoor een betere gebruikerservaring ontstaat.
Online surfgedrag gebaseerde reclame cookies
Deze cookies worden gebruikt om op de gebruiker op maat gemaakte reclame en andere informatie te tonen.

Ecologische inventarisatie en visievorming in het kader van het integraal waterbeheer: stroomgebied van de Dommel

Andriessen Ward, Aubroeck Bart, Indeherberg Mischa en Lambrechts Joachim
AEOLUS

in opdracht van AMINAL, afdeling Water

Studie. 
Geschreven in 2003
Gepubliceerd in 2003

Mischa Indeherberg, Joachim Lambrechts, Ward Andriessen & Bert Aubroeck

Aeolus in opdracht van AMINAL, afdeling Water

Taxandria Center

Gouverneur Roppesingel 25

B-3500 Hasselt

De studie had tot doel na te gaan hoe het waterbeheer in de Dommelvallei beter kan worden afgestemd op de aanwezige ecologische potenties. De 'ecologische inventarisatie' bevat verschillende ondedelen: (a) een luik structuur- en habitatkwaliteit van de waterlopen, (b) een luit waterkwaliteit-hydrologie en (c) een biotisch luik.

- Luik structuur en habitatkwaliteit van de waterloop. De essentie van dit onderdeel was dat aspecten als meandering, diepte-ondiepte patroon en holle oevers werden beoordeeld via uitgebreid terreinonderzoek. De waterlopen die hierbij in het bijzonder onder de loep werden genomen, waren de Dommel (1ste én delen van 2de categorie) en de Bollisenbeek. Algemene vaststelling is dat de rechttrekkingen van nagenoeg het volledige waterlopenstelsel na de Tweede Wereldoorlog nog steeds diepe sporen nalaten. Op heel wat plaatsen is nog steeds in het geheel geen sprake van beekherstel. De hoofdoorzaak hiervoor zijn de intensieve beekruimingen, waardoor jaar na jaar het beetje structuur dat de beek terug tracht op te bouwen, de kop wordt ingedrukt. Een heel beperkt stukje van de bovenloop van de Bollisenbeek (stroomafwaarts van de Begijnenvijvers) heeft wel nog een zeer waardevolle structuur en fungeert als een idyllisch relict van wat eens was. Ter hoogte van het Hageven heeft men een achttal jaren geleden beseft dat 'ruiming' en 'schoning' van beek en oevers in natuurreservaat én Vogelrichtlijngebied toch een brug te ver was. Inmiddels kan je wel zien hoe de Dommel hier geleidelijk weer zijn oude loop opzoekt. Ook komen de vismigratieknelpunten in de studie aan bod. Naast de knelpunten ter hoogte van vier molens, vormen nagenoeg alle stuwen die tijdens de beeknormalisaties werden geplaatst, nog steeds onoverbrugbare barrières.

- Luik hydrologie en waterkwaliteit. Dit luik hield onder meer in dat een aantal locaties tweemaandelijks werd bemonsterd voor het bepalen van de fysisch-chemische waterkwaliteit. Zeer verheugende vaststelling is dat we op dat vlak uit een zeer diep dal komen en dat inmiddels voldaan wordt aan de viswaterkwaliteitsnormen voor de meeste parameters. Stroomafwaarts van de Eindergatloop blijft de problematiek van de zware metalen echter in de actualiteit. De normen voor Cd en Zn konden in de laatste jaren nog steeds worden overschreden met een factor van 40 voor Cd en 9 voor Zn. De Belgische Biotische Index (BBI) bevestigt dat over grote delen van het waterlopenstelsel een aanzienlijke verbetering is bereikt op een relatief korte tijdspanne door zuivering van huishoudelijk afvalwater. Ter hoogte van 't Hoksent en op de Bollisenbeek werden de laatste jaren regelmatig de scores 9 en 10 (= de maximale score) opgemeten.

- Biotisch luik. Flora. De vegetatie in de Dommelvallei is op sommige plaatsen zeker uniek te noemen. Zo onderhoudt Natuurpunt (lees G. Jannis) enkele hooilandjes ter hoogte van het Hoksent die de term blauwgrasland-relict zeker verdienen. Deze kwelrijke omgeving herbergt soorten zoals: Kranskarwij, Gevlekte orchis, Bevertjes, Dwergzegge en Blauwe knoop. Daar waar occasioneel wordt gemaaid, komen zeer bloemrijke natte strooiselruigtes schitterend tot uiting. Verder springen vooral de (nog vrij jonge) elzenbroeken in deze omgeving in het oog. Nu steeds mee aanlandende percelen van de Dommel in het Hageven uit (intensief) landbouwgebruik worden genomen, speelt zich ook hier (geleidelijk) een positieve evolutie af.

- Biotisch luik. Fauna. Naast de gekende ornithologische waarde van het Hageven werd met name de potentie van het waterlopenstelsel voor libellen sterk belicht. Het voorkomen van Gewone bronlibel is daarbij een uitschieter. Een specifiek beschermingsplan lijkt nodig omdat de soort zich bij voorkeur ophoudt in de bovenlopen, waar beekruimingen ten behoeve van de landbouw vooralsnog een blijvend gevaar vormen. Beekvissen zoals Beekprik en Serpeling behoren voor de vallei momenteel (nagenoeg) tot het verleden, als is een ommekeer niet uitgesloten.

Tot slot werden enkele adviezen geformuleerd. Actief beekherstel ter hoogte van het samenvloeiingsgebied van de Dommel en de Bollisenbeek wordt hoog op de agenda geplaatst. Ook op een actieve hermeandering door het uitgraven van oude meanders in het Hageven wordt aangedrongen. In de bovenlopen wordt, met name voor de Bollisenbeek, voorgesteld om de randvoorwaarden te creëren opdat spontaan beekherstel kan optreden. Een hermeanderingsproject in 't Hoksent en concreet uitgewerkte oplossingen voor de vismigratieknelpunten van de verschillende molens moeten toelaten om op termijn ook terug veeleisende vissoorten te verwelkomen. Het geheel aan voorgestelde maatregelen is er tevens op gericht om tot een vertraagde afvoer van regenwater in de vallei te komen. Op die manier wordt ook gewerkt aan een inperking van de wateroverlastproblemen ter hoogte van de verstedelijkte kern Overpelt-Neerpelt. De studie belicht ook de problematiek rond de ecologische verstoring ten gevolge van de recreatieve kanovaart op de Dommel ten noorden van het Kempens kanaal. Overleg tussen betrokken partijen is hier aan de orde. (Mischa Indeherberg)

Plaatsen

  • Begijnevijvers
  • Bolissenbeek
  • Dommel
  • Hageven
  • Neerpelt
  • Overpelt